آیا انحراف چشم ارثی است؟ نقش ژنتیک در اختلالات بینایی
آیا انحراف چشم می‌تواند ارثی باشد؟
بله، انحراف چشم می‌تواند زمینه ژنتیکی و خانوادگی داشته باشد.
بر اساس مطالعات معتبر بین‌المللی، اگر یکی از والدین یا بستگان درجه‌یک (پدر، مادر یا خواهر و برادر) دچار استرابیسم باشند، احتمال بروز انحراف چشم ارثی در فرزندان تا چند برابر افزایش می‌یابد.
اما نکته مهم این است که ژنتیک تنها زمینه را فراهم می‌کند، نه الزام به بروز بیماری. به بیان دیگر، کودک صرفاً استعداد ارثی ابتلا را به ارث می‌برد و اگر عوامل محیطی و بینایی کنترل شوند، ممکن است هیچ‌گاه دچار انحراف نشود.
در این مقاله از سریتا به‌صورت تخصصی نقش ژنتیک و سایر عوامل را در انحراف چشم بررسی کردیم. برای اطلاعات بیشتر آن را مطالعه کنید.
نقش ژن‌ها در بروز انحراف چشم
استرابیسم ارثی معمولاً به‌دلیل تفاوت‌های ژنتیکی در رشد یا عملکرد عضلات حرکتی چشم و اعصاب کنترل‌کننده‌ی آن‌ها رخ می‌دهد.
ژن‌هایی که در تنظیم هماهنگی حرکات دو چشم نقش دارند، اگر در یک خانواده دچار تغییراتی باشند، می‌توانند باعث ناهماهنگی عملکرد عضلات شوند و چشم‌ها در یک جهت قرار نگیرند.
به‌طور خلاصه:
ژنتیک بستر مستعد را ایجاد می‌کند، اما برای فعال شدن آن معمولاً نیاز به دخالت عوامل دیگر وجود دارد.
عوامل محیطی و بینایی مؤثر در کنار ژنتیک
در کنار علت ژنتیکی انحراف چشم، عوامل متعددی می‌توانند موجب بروز یا تشدید استرابیسم شوند.
در بسیاری از بیماران، ترکیب این عوامل با زمینه‌ی ارثی باعث بروز علائم می‌شود:
-
عیوب انکساری اصلاح‌نشده (به‌ویژه دوربینی بالا)
-
تنبلی چشم درمان‌نشده در دوران کودکی
-
اختلالات عصبی یا عضلانی مادرزادی
-
تاخیر در رشد مسیرهای بینایی در نوزادان
-
بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی یا فلج‌های چشمی
به همین دلیل، انحراف چشم در اغلب موارد چندعاملی (Multifactorial) است و بررسی آن باید از جنبه‌های مختلف انجام شود.
پیشگیری در خانواده‌های با سابقه انحراف خانوادگی
در خانواده‌هایی که سابقه استرابیسم ارثی دارند، پیشگیری و معاینه زودهنگام اهمیت ویژه‌ای دارد.
توصیه می‌شود:
-
اولین معاینه بینایی نوزاد بین ۶ تا ۱۲ ماهگی انجام شود.
-
بررسی سالانه دید دوچشمی و حرکات چشم‌ها در دوران رشد ادامه یابد.
-
در صورت مشاهده علائمی مانند:
-
چرخش یا انحراف چشم به داخل یا خارج
-
تمایل کودک به بستن یک چشم هنگام تمرکز
-
کج کردن سر هنگام نگاه کردن
باید فوراً به اپتومتریست یا متخصص بینایی‌سنجی مراجعه شود.
-
تشخیص زودهنگام در این خانواده‌ها می‌تواند از بروز تنبلی چشم و نیاز به درمان‌های طولانی‌مدت پیشگیری کند.
درمان انحراف چشم با توجه به زمینه ارثی
در خانواده‌هایی که استعداد ژنتیکی انحراف چشم دارند، درمان باید دقیق‌تر و شخصی‌سازی‌شده‌تر انجام شود.
روش درمان بسته به نوع و شدت انحراف می‌تواند متفاوت باشد:
-
درمان‌های اپتیکی:
استفاده از عینک یا لنز با اصلاح کامل نمره چشم، در بسیاری از کودکان می‌تواند انحراف تطابقی را برطرف کند.
در موارد خاص، عدسی‌های منشوری برای کمک به دید دوچشمی تجویز می‌شوند. -
ویژن‌تراپی (درمان‌های بینایی):
مجموعه‌ای از تمرینات تخصصی جهت تقویت هماهنگی عضلات چشمی، افزایش قدرت فوکوس و بهبود فوزیون دوچشمی است.
در افرادی با سابقه خانوادگی، این درمان می‌تواند خطر بازگشت انحراف را کاهش دهد. -
درمان‌های جراحی:
اگر انحراف شدید یا ساختاری باشد، ممکن است عمل جراحی بر روی عضلات چشم انجام شود تا محورهای دید تنظیم شوند.
این عمل معمولاً پس از تکمیل ارزیابی اپتومتریک انجام می‌گیرد.
ترکیب درست این روش‌ها، تحت نظر اپتومتریست و همکاری والدین، بهترین نتایج درمانی را به‌همراه دارد.
جمع‌بندی و توصیه تخصصی
انحراف چشم ارثی واقعیتی علمی است، اما خوشبختانه با مراقبت و بررسی به‌موقع قابل پیشگیری و درمان است.
اگر در خانواده شما سابقه استرابیسم یا انحراف چشم وجود دارد، نباید منتظر بروز علائم در کودک بمانید — معاینه زودهنگام بهترین روش پیشگیری است.
📍 در کلینیک اپتومتری سریتا، ارزیابی تخصصی دید دوچشمی و حرکات چشمی کودکان با تجهیزات دقیق (از جمله سیناپتوفور، بار منشوری و تست‌های فوزیون) انجام می‌شود.
در صورت نیاز، مشاوره ژنتیکی و برنامه پیشگیری فردی نیز برای خانواده‌های دارای سابقه استرابیسم ارائه می‌گردد.
جهت دریافت نوبت و مشاوره با پشتیبانی تخصصی ما تماس بگیرید
در این مقاله از سریتا در مورد انحراف چشم ارثی خواندیم تا مسیر روشنی در برابر دید شما و خانواده شما باشد.
